ΑΡΘΡΑ

02.06.2010

Ιδρυτική Διακήρυξη

Ιδρυτική Διακήρυξη

 

Οι κεντροαριστερές κυβερνήσεις της χώρας την προηγούμενη δεκαετία κληροδότησαν την Ελλάδα με σημαντικές τομές και μεταρρυθμίσεις, και μια γενικότερη αίσθηση ότι ο θεσμικός εκσυγχρονισμός της χώρας είναι και επιθυμητός και εφικτός. Σήμερα το εκσυγχρονιστικό πρόταγμα έχει εμπεδωθεί.

8 Νοεμβρίου 2006

Ανάγκη και Σκοπός

Οι κεντροαριστερές κυβερνήσεις της χώρας την προηγούμενη δεκαετία κληροδότησαν την Ελλάδα με σημαντικές τομές και μεταρρυθμίσεις, και μια γενικότερη αίσθηση ότι ο θεσμικός εκσυγχρονισμός της χώρας είναι και επιθυμητός και εφικτός. Σήμερα το εκσυγχρονιστικό πρόταγμα έχει εμπεδωθεί. Η συνεχής πλέον σύγκριση των εγχώριων θεσμών και πρακτικών με τα ισχύοντα στην υπόλοιπη Ευρώπη, σε συνθήκες παγκοσμιοποίησης, έχουν οδηγήσει την ελληνική κοινωνία να αναζητά τον εκσυγχρονισμό και τις συνακόλουθες μεταρρυθμίσεις όχι πλέον ως γενική ιδέα και προβληματική, ούτε ως ένα ακόμη ιδεολογικό σύστημα, αλλά ως ένα συγκροτημένο πλαίσιο αξιών, εξειδικευμένων πολιτικών, και συγκεκριμένων κατευθύνσεων δράσης. Η κοινωνία είναι απαιτητική – ζητά συγκεκριμένες λύσεις στα συγκεκριμένα κοινωνικά προβλήματα. Αν κάποτε το κύριο ερώτημα ήταν: «πως μπορεί να καταστεί ο κεντροαριστερός εκσυγχρονισμός ένα κεντρικό πολιτικό αίτημα», το ερώτημα σήμερα είναι: «Ποιες συγκεκριμένες πολιτικές συνιστούν ένα αξιόπιστο σοσιαλδημοκρατικό εκσυγχρονιστικό πρόταγμα ;

Στη σημερινή Ελλάδα, με εξαίρεση τις «δεξαμενές σκέψεις» που έχουν δημιουργηθεί από τα πολιτικά κόμματα, δεν υπάρχουν think tanks με συνέχεια και συστηματική δράση. Λειτουργούν, φυσικά, στο χώρο της κεντροαριστεράς ομάδες και όμιλοι προβληματισμού, με αξιοσημείωτη συνεισφορά. Υπάρχει, όμως, ανάγκη για ένα συγκροτημένο και καλά οργανωμένο κέντρο παραγωγής ιδεών και πολιτικών με σύγχρονο σοσιαλδημοκρατικό στίγμα. Μια τέτοια «δεξαμενή σκέψης» πρέπει να είναι ανεξάρτητη για να έχει την άνεση να ανοίγει δρόμους στη σκέψη και τη χάραξη πολιτικής χωρίς να δεσμεύεται από την πολιτική συγκυρία.

Η αναγκαιότητα μιας ανεξάρτητης σοσιαλδημοκρατικής «δεξαμενής σκέψης» προκύπτει από τους εξής λόγους:

  1. Μια «δεξαμενή σκέψης» θα συμβάλει στην ανανέωση του σοσιαλδημοκρατικού λόγου γιατί θα επιδιώξει να αποτελέσει τον πόλο έλξης όλων των ενεργών δυνάμεων της χώρας που μπορούν να συνεισφέρουν στην παραγωγή ιδεών και πολιτικών με κεντροαριστερό στίγμα. Ποικίλα καυτά θέματα της δημόσιας πολιτικής καλούν την ελληνική σοσιαλδημοκρατική σκέψη να αναμετρηθεί μαζί τους και να προτείνει καινούριες, ευφάνταστες και υλοποιήσιμες πολιτικές.
  2. Η «δεξαμενή σκέψης» γεφυρώνει το κενό μεταξύ διανόησης και πολιτικής. Η κοινωνία μας χρειάζεται νέες ιδέες και πολιτικές τις οποίες θα προτείνουν στοχαστές, ειδικοί αναλυτές και επιστήμονες, και δημόσια πρόσωπα γενικότερα, οι οποίοι, μη δεσμευμένοι από την τρέχουσα πολιτική συγκυρία και τις κρατούσες απόψεις και αντιπαλότητες, μπορούν να είναι πιο ρηξικέλευθοι στις προτάσεις τους. Μια συγκροτημένη και δραστήρια «δεξαμενή σκέψης» μπορεί να ασκήσει αποφασιστική επιρροή στο δημόσιο βίο. Η εμπειρία στις ανεπτυγμένες χώρες δείχνει ότι οι σοβαρές δεξαμενές σκέψης λειτουργούν ως πρόδρομος καίριων πολιτικών επιλογών από τα κόμματα εξουσίας – ανοίγουν δρόμους που ακολουθούν οι άλλοι· ζυμώνουν και νομιμοποιούν απόψεις που η κοινωνία και το πολιτικό σύστημα δεν είναι έτοιμοι να υιοθετήσουν σε μια συγκεκριμένη πολιτική συγκυρία· προωθούν τη δημιουργικότητα στην επεξεργασία πολιτικών, σε αντίθεση με τον συχνά ξύλινο λόγο συμβατικών φορέων.
  3. Η μακρά παραμονή της ευρωπαϊκής κεντροαριστεράς στην εξουσία έχει εμποτίσει το λόγο της με έντονα στοιχεία «κυβερνητισμού». Επιπλέον, σε ένα πολωμένο πολιτικό σύστημα, όπως το ελληνικό, κυριαρχεί ο τακτικισμός και η παιγνιοθεωρητική προσέγγιση: πολιτεύομαι έτσι ώστε να μεγιστοποιώ τα οφέλη μου και να επιφέρω τη μεγαλύτερη ζημία στον αντίπαλό μου. Η κεντροαριστερά εγκλωβίζεται σε κατεστημένα σχήματα σκέψης και πρακτικής, που συχνά συνδέονται με τα κυβερνητικά πεπραγμένα του παρελθόντος χωρίς να προάγουν τον εκσυγχρονισμό στην αντιμετώπιση των προβλημάτων, με αποτέλεσμα να μην αναζητεί νέους ορίζοντες πολιτικής. Μια ανεξάρτητη κεντροαριστερή δεξαμενή σκέψης θα παράσχει τον κατάλληλο διανοητικό χώρο για να αποτιμηθεί κριτικά το παρελθόν και να χαραχθούν νέες πολιτικές.  

Ιδεολογικό Στίγμα 

Το ιδεολογικό στίγμα της προτεινόμενης «δεξαμενής σκέψης» είναι αυτό της σύγχρονης Ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας. Πρόκειται για ένα στίγμα που, με τη συνθετότητά του και τον οραματικό ρεαλισμό του, οφείλει να ανταποκρίνεται στα δεδομένα της τωρινής εποχής. Η σύγχρονη σοσιαλδημοκρατία καλείται να επικαιροποιήσει το λόγο της στην εποχή της παγκοσμιοποίησης, της ρυθμισμένης αγοράς ως του πλέον αποτελεσματικού μηχανισμού παραγωγής πλούτου και καινοτομιών, της διεύρυνσης των ανισοτήτων παγκοσμίως και των δυσκολιών του κράτους-πρόνοιας να ανταπεξέλθει στα παραδοσιακά και νέα του καθήκοντα, της επιδείνωσης του περιβάλλοντος, και της κατάρρευσης του διανοητικού πλαισίου που ευνοούσε τον κρατισμό και τις «εκ των άνω» προσεγγίσεις των κοινωνικών προβλημάτων.

Σε μια εποχή ραγδαίων μεταβολών, όπως αυτή που διανύουμε, η έννοια του «προοδευτικού» αναζητείται και μορφοποιείται διαρκώς· αποτελεί η ίδια η έννοια ένα πολιτικό διακύβευμα. Επειδή ακριβώς το ιδεολογικό στίγμα του Κέντρου Ερευνών Προοδευτικής Πολιτικής είναι σοσιαλδημοκρατικό, το τι συγκεκριμένα συνιστά σοσιαλδημοκρατική πολιτική είναι ένα πάντοτε κρίσιμοκαι ανοιχτό ζήτημα. Ως σοσιαλδημοκράτες ασπαζόμαστε συγκεκριμένες αξίες για την κοινωνία, το άτομο και τη φύση, αλλά το πως οι αξίες αυτές μεταφράζονται σε πολιτικές στα εκάστοτε κοινωνικά συμφραζόμενα είναι πάντοτε ένα ζητούμενο προς διερεύνηση. Γνωρίζουμε την αξιακή μας αφετηρία, ενώ αναζητούμε διαρκώς τον πολιτικό μας προορισμό. Αντιλαμβανόμαστε την κοινωνία ως μια δυναμική και εν μέρει απρόβλεπτη διεργασία, όχι ένα προδιαγεγραμμένο σχήμα.

Οι κατευθυντήριες αξίες και αρχές που διέπουν τη δεξαμενή σκέψης μπορούν να διατυπωθούν ως εξής:

  1. Η αξία της ανοιχτής κοινωνίας. Η ανοιχτή κοινωνίαείναι σε θέση να αυτο-μεταρρυθμίζεται και να προσαρμόζεται. Η ανοιχτή κοινωνία έχει ζωντανή σχέση με την παράδοσή της, εμπιστεύεται το Λόγο, δεν διέπεται από ομογενοποιητική νοοτροπία, αλλά ανταποκρίνεται στο καινούριο, και, ενώ προάγει τη συνοχή, θεωρεί αυτονόητη αξία τον έμπρακτο σεβασμό των αξιακών πεποιθήσεων των μελών της. Αποδίδει θεμελιακή σημασία στα ανθρώπινα δικαιώματα και μετέχει ακέραια στη μεγάλη παράδοση του Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού.
  2. Οι αξίες του συλλογικού καλού, της δημόσιας σφαίρας, και της κοινωνικής αλληλεγγύης. Η κοινωνία δεν είναι άθροισμα ατόμων, το καθένα από τα οποία αναζητά μόνο του προσωπικά οφέλη, αλλά διαπερνάται από κοινές αξίες και θεσμικούς κανόνες που ρυθμίζουν τη συλλογική συμβίωση και καθορίζουν την οικονομική ανταγωνιστικότητα. Η αγορά είναι αναγκαία για την παραγωγή πλούτου και την αναζήτηση της καινοτομίας, αλλά είναι ανεπαρκής να παράσχει αποτελεσματικά τα συλλογικά αγαθά που κρίνονται πολύτιμα σε μια πολιτισμένη κοινωνία, όπως η μείωση των ανισοτήτων, η συλλογική ασφάλεια και η προστασία του περιβάλλοντος. Οι επιλογές των ατόμων δεν είναι μόνο ατομικές αλλά πραγματοποιούνται σε μια ευρύτερη δημόσια σφαίρα την οποία διαμορφώνει, σε μεγάλο βαθμό, η πολιτική πράξη. Τα άτομα δεν είναι μόνο καταναλωτές, είναι κυρίως πολίτες. Σε συνθήκες έντονης αλληλεξάρτησης και αυξανόμενων περιβαλλοντικών κινδύνων, η αξία του συλλογικού καλού διευρύνεται ώστε να περιλάβει όχι μόνο το κράτος - έθνος αλλά υπερεθνικά σύνολα και, δυνητικά, ολόκληρο τον κόσμο. Χρειάζονται διεθνείς θεσμοί που να προστατεύουν τα οικουμενικά συλλογικά αγαθά, με προτεραιότητα το περιβάλλον, την ισότητα και την ασφάλεια. Η έννοια του συλλογικού καλού υποδηλώνει την ύπαρξη μιας πολιτικής κοινότητας εντός της οποίας αναζητείται και υλοποιείται το συλλογικό καλό. Μια πολιτική κοινότητα ίσων ανθρώπων ανθεί όταν τα μέλη της νοιώθουν α&lambd