ΑΡΘΡΑΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ

21.01.2009

Κίμων Χατζημπίρος: Το αυγό της Σάρας

Είναι φανερή μια προσπάθεια υποβάθμισης των ελπίδων που γέννησε η νίκη του Ομπάμα. Αραγε, ο κόσμος ξεγελάστηκε ή ο αυθόρμητος παγκόσμιος ενθουσιασμός προήλθε από ένα γνήσιο πολιτικό αισθητήριο; Μερικοί ισχυρίζονται ότι ο νέος πρόεδρος είναι τελειωμένος, ότι οι επιλογές του δείχνουν απόλυτο συμβιβασμό με κατεστημένες δυνάμεις, όπως το φιλελεύθερο «βαθύ κράτος των Κλίντον». Προφανώς, θα αποδέχονταν ένα Αμερικανό πρόεδρο μόνον εάν εγκατέλειπε το Ισραήλ, καταργούσε τις ΗΠΑ ως υπερδύναμη, απέρριπτε την οικονομία της αγοράς! Η αριστερίστικη, συναισθηματική προσέγγιση έχει μεγάλη πέραση σε χώρες ή κοινωνικές ομάδες με περιορισμένη πολιτική κουλτούρα. Ετσι, υποτιμώνται σημαντικές προσδοκίες, όπως η προσχώρηση στη συνεργασία κατά της κλιματικής αλλαγής, το κλείσιμο του Γκουαντάναμο, η μείωση του μιλιταρισμού. Ας θυμίσουμε ότι η προσφιλής καταγγελία κατά του Μπους επικεντρωνόταν μάλλον στον νεοφιλελευθερισμό παρά στον φονταμενταλισμό του.

Η ευρεία συμμαχία που έφερε στην εξουσία τον Μπαράκ Ομπάμα προφανώς δεν απορρίπτει τον καπιταλισμό ούτε ως νεοφιλελεύθερη εκδοχή ούτε ως σοσιαλδημοκρατία. Ωστόσο, η οικονομική κρίση εξορθολόγισε την πολιτική διαδικασία, οι πεζές ανάγκες των Αμερικανών ψηφοφόρων υπερίσχυσαν κάποιων ιδεολογημάτων και θα επιβάλουν μετριασμό του φιλελεύθερου οικονομικού μοντέλου. Ταυτόχρονα, δίνεται η ευκαιρία επιστροφής του Διαφωτισμού στην πολιτική των ΗΠΑ. Η υπαρκτή παγκοσμιοποίηση εμφανίζει μεγάλο πολιτικό έλλειμμα, αφού η επίλυση πολύπλοκων κοινωνικοοικονομικών και περιβαλλοντικών προβλημάτων αφήνεται στις αγορές. Βασικές αρχές του κράτους δικαίου και πρόνοιας πρέπει να επανέλθουν στο προσκήνιο, ώστε η έμπρακτη υπεράσπιση των αξιών ενός οικουμενικού πολιτισμού να προωθήσει το μοντέλο ζωής που προσδοκά η μεγάλη πλειονότητα των κατοίκων του πλανήτη.

Ο διαφωτισμός αποτελεί απάντηση στους ποικίλους φανατισμούς που ταλαιπωρούν πολλές περιοχές του κόσμου. Στην Παλαιστίνη μουσουλμάνοι και Εβραίοι ντοπάρονται με τις προσευχές και στη συνέχεια εφορμούν έναντι αλλήλων. Παρανοϊκές διαμάχες για την «ιερή πόλη της Ιερουσαλήμ», αποκλείουν λογικές λύσεις. Εξτρεμιστές της κάθε πλευράς συντηρούν οι μεν τους δε. Αν οι θεοί τους εξοστρακίζονταν από την πολιτική, θα άνοιγε ο δρόμος για επικράτηση «ανθρώπινης δικαιοσύνης», όπως την επικαλέστηκε ο Ντάνιελ Μπάρενμποϊμ στην πρωτοχρονιάτικη συναυλία της Βιέννης.


Ο φονταμενταλισμός της χριστιανικής Δεξιάς στις ΗΠΑ συμπλέει με τον ισλαμικό φανατισμό στην απόρριψη του διαχωρισμού θρησκείας και πολιτικής. Χαρακτηριστική η προσπάθεια ελέγχου της εκπαίδευσης, είτε με τον «δημιουργισμό» στη διδασκαλία της βιολογίας είτε με τα ισλαμικά σχολεία. Ο αμερικανικός θρησκευτικός φανατισμός έφερε την ομαδική προσευχή πριν από τα πολεμικά συμβούλια, την περιφρόνηση πολιτιστικών θησαυρών, τις διώξεις όσων εκφράζουν «μη πατριωτικές» απόψεις, την απόρριψη της σύμβασης κατά των βασανιστηρίων, τη βάρβαρη μεταχείριση αιχμαλώτων πολέμου, την άρνηση της δικαιοδοσίας του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου. Η επαναφορά της θρησκείας στο επίκεντρο της κοινωνικής ζωής, σε αντίθεση με τις τάσεις που επικρατούν στην Ευρώπη, εκκολάπτεται επί χρόνια στις ΗΠΑ. Σε σημαντικό βαθμό η διακυβέρνηση Μπους στηρίχτηκε σ' αυτήν. Ο καταστροφικός χειρισμός της εξουσίας ήταν εφαρμογή δοξασιών των αναγεννημένων χριστιανών. Ο θρησκευτικός φανατισμός όμως, εκτός από πολέμους, συνήθως επωάζει και οικονομικά σκάνδαλα. Συνεταίρος της χριστιανικής Δεξιάς ήταν η διαπλοκή με τα πιο επιθετικά πετρελαϊκά συμφέροντα. Για τη συνέχεια προοριζόταν η εμβληματική υποψηφιότητα της Σάρας Πέιλιν, που προκάλεσε θύελλα ενθουσιασμού λίγο πριν από το ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης. Πολύτεκνη μητέρα, οραματίστρια θεϊκής αποστολής στον πόλεμο του Ιράκ, υπέρμαχος της οπλοκατοχής και οπλοχρησίας, αγωνίστρια κατά του περιβάλλοντος και υπέρ των πετρελαϊκών εγκαταστάσεων σε ευαίσθητα οικοσυστήματα.


Η νίκη Ομπάμα έφραξε προς το παρόν τον δρόμο στο αυγό του φιδιού. Η συμμαχία οικονομικά καταπιεσμένων στρωμάτων και φιλελεύθερων αστών επιβάλλει τον διαχωρισμό θρησκείας και κοσμικής εξουσίας. Η υποχώρηση της φονταμενταλιστικής πολιτικής επιτρέπει γεφύρωση του χάσματος με την Ευρώπη και τα πρώτα βήματα προς ένα δίκαιο σύστημα παγκόσμιας διακυβέρνησης.

ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 21/01/2009

Ο Κ. Χατζημπίρος είναι Καθηγητής στο Εθνικό Μετσόβειο Πολυτεχνείο